W dniu 4 czerwca 2024 r. Trybunał Konstytucyjny orzekł w sprawie skargi konstytucyjnej dotyczącej obliczenia należnego świadczenia emerytalnego poprzez pomniejszenie emerytury z wieku powszechnego o kwotę pobranych wcześniej emerytur.

Niezgodność dotychczasowych przepisów z Konstytucją

W wyroku, który zapadł zapadło większością głosów, Trybunał Konstytucyjny orzekł, że art. 25 ust. 1b ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych w zakresie, w jakim dotyczy osób, które złożyły wniosek o przyznanie świadczeń, o których mowa w tym przepisie, przed 6 czerwca 2012 r., jest niezgodny z art. 67 ust. 1 w związku z art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.
W pozostałym zakresie Trybunał umorzył postępowanie.

Naruszenia zasady zaufania obywateli do państwa

Trybunał stwierdził, że w tej sprawie naruszono zasadę zaufania obywateli do państwa i stanowionego przez nie prawa. Osoby, które zdecydowały się na wcześniejszą emeryturę, podejmowały tę decyzję na podstawie ówczesnych przepisów, nie mając świadomości jej przyszłych skutków prawnych. Nie mogły przewidzieć, że wcześniejsze przejście na emeryturę spowoduje pomniejszenie ich kapitału o pobrane świadczenia ani że wpłynie to na sposób obliczania wysokości emerytury powszechnej. Taką wiedzę miały jedynie osoby, które korzystały z wcześniejszej emerytury już po wprowadzeniu nowych przepisów, ponieważ dopiero od tego momentu ubezpieczeni mogli zapoznać się z nowymi regulacjami.

Nieprzewidywalność przepisów dotyczących wyliczenia wcześniejszej emerytury

Trybunał przychylił się do ustaleń zawartych w wyroku o sygnaturze P 20/16. Uznał, że zakwestionowana regulacja doprowadziła do sytuacji, w której skarżący został nie tylko zaskoczony obniżeniem świadczenia emerytalnego, ale także – podobnie jak wszystkie osoby składające wniosek przed 6 czerwca 2012 r. – nie miał możliwości przewidzenia konsekwencji wynikających z nowych przepisów dotyczących wcześniejszej emerytury. W ocenie Trybunału takie rozwiązanie prawne nie mieści się w granicach wyznaczonych przez art. 67 ust. 1 w związku z art. 2 Konstytucji.

Trybunał uznał, że opisana sytuacja dotyczy wyłącznie osób, które w momencie skorzystania z prawa do częściowej emerytury lub jednej z emerytur określonych w nowo wprowadzonym art. 25 ust. 1b u.e.r. nie miały pełnej świadomości skutków swojej decyzji. Dlatego zasadnym było ograniczenie niekonstytucyjności przepisów jedynie do osób, które skorzystały z tych świadczeń przed 6 czerwca 2012 r., czyli przed ogłoszeniem ustawy wprowadzającej nowe regulacje. Jednocześnie Trybunał uznał, że nie było podstaw do zawężenia orzeczenia do osób urodzonych w określonym roczniku ani do tych, które uzyskały świadczenie na podstawie konkretnego przepisu. Takie rozwiązanie prowadziłoby do wtórnej niekonstytucyjności i pogłębiłoby nierówność już wcześniej wywołaną wyrokiem w sprawie P 20/16.